Translate

niedziela, 12 stycznia 2014

Języki staroeuropejskie i nie indoeuropejskie w Europie

Używając zwrotu "staroeuropejskie" mam tu na myśli wszystko to co było przed dotarciem żywiołu indoeuropejskiego, bo wydaje się że był jakiś okres w historii Europy, że indoeuropejczyków jeszcze nie było a ludzie posługiwali się językami nie indoeuropejskimi. W takim ujęciu należałoby założyć, że fale ludzi przybywających w paleolicie wytworzyły i porozumiewały się w jakichś językach. Nie można jednak pominąć możliwośći równoległego czy poźniejszego napływu ludów nie indoeuropejskich jak np. Hunów z językiem ugryjskim.

Tak też możemy wskazać na następujące języki nie indoeuropejskie w Europie:

1.Węgierski (z rodziny języków ugryjskich)
2.Języki fińskie
3.Język baskijski
4.Język etruskimartwy język kultury Etrusków.

Niczego więcej w tym zakresie nie mozna się doszukać.

Ad.1
Języki ugrofińskie – grupa języków w obrębie języków uralskich lub uralsko-jukagirskich (liga uralo-ałtajska).

Posługuje się nimi ok. 24 mln mówiących, zamieszkujących Europę Północną, Syberię, a także Węgry. Grupa ta dzieli się na dwa zespoły: fiński (zwany czasem zachodniougrofińskim, fińsko-permskim) i ugryjski. Najważniejsze z nich to języki węgierski, fiński, estoński oraz mordwiński; jednak wieloma językami z tej grupy posługują się niewielkie społeczności zamieszkujące daleką północ Rosji i wraz z postępującą asymilacją tych ludów wiele z tych języków zagrożonych jest wymarciem.

Cechą charakterystyczną języków z tej grupy jest występowanie dużej liczby przypadków, co może być również powodem bardzo długich wyrazów w tych językach.

Pokrewieństwo między różnymi członkami tej rodziny polega przede wszystkim na zbliżonej strukturze języka, podczas gdy w słownictwie jest niewiele podobieństw. Prajęzyki, z których powstały następnie fiński i węgierski, rozdzieliły się wiele tysięcy lat temu, toteż ich podobieństwo jest nie większe niż pomiędzy członkami różnych podrodzin języków indoeuropejskich, na przykład pomiędzy polskim a niemieckim.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Języki_ugrofińskie

Język węgierski (węg. magyar nyelv) – należy do podgrupy języków ugryjskich, zaliczanej do podrodziny ugrofińskiej (z rodziny uralskiej). Językiem tym posługuje się co najmniej 14 mln osób – przede wszystkim na Węgrzech, ale także w południowej Słowacji, środkowej Rumunii (Siedmiogród), północnej Serbii (Wojwodina), zachodniej Ukrainie (Zakarpacie), wschodniej Słowenii (Prekmurje) i wschodniej Austrii (Burgenland). Język węgierski ma status języka urzędowego na Węgrzech, w Słowenii (lokalnie) i w Wojwodinie. Jest to język aglutynacyjny. Współczesny węgierski język literacki powstał w XVI w. Do jego zapisu stosuje się pismo oparte na alfabecie łacińskim.
Pradziadowie Węgrów - Huni i Madziarzy posiadali własny alfabet a teksty nim pisane zachowały się doczasów obecnych.
Zobacz: http://www.varpho.net/uralia/rovas.html
Alfabet węgierski:

Etnogeneza Węgrów: http://www.varpho.net/uralia/hiwe-etnogeneza.html
Ad.2
Języki bałtyckofińskie, określane też jako języki bałtofińskie lub języki fińskie – grupa językowa w obrębie uralskiej rodziny językowej.

Obejmuje ona kilka języków, których liczba nie jest ostatecznie ustalona z uwagi na kontrowersje dotyczące uznania danego języka za język samodzielny, lub jedynie dialekt innego języka. Języki bałtyckofińskie są kontynuacją języka używanego przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące północno-wschodnią Europę na początku I tys. n.e.

Zasięg terytorialny języków bałtofińskich zmniejszył się jednak w stosunku do zajmowanego jeszcze na przełomie I i II tys. n.e. a to z powodu wypierania ich przez języki bałtyckie od południa, języki słowiańskie - od wschodu oraz języki germańskie (szwedzki) - od zachodu. Także obecnie zasięg występowania małych języków bałtofińskich zmniejsza się wskutek wypierania ich przez rosyjski.
Językami bałtyckofińskimi posługuje się ok. 6,3 mln ludzi zamieszkujących północno-wschodnie wybrzeża Morza Bałtyckiego: w Finlandii, Estonii i Rosji (głównie Karelii).

Do języków bałtofińskich zalicza się:
język fiński (Suomi) – ok. 5 mln mówiących
język estoński – ok. 1,1 mln mówiących
język karelski – ok. 150 tys. mówiących
język wepski – ok. 5 tys. mówiących
język iżoriański (ingryjski) – ok. 500 mówiących
język liwski – poniżej 100 mówiących
język wotycki – praktycznie wymarły.

Język liwski (inna nazwa: język liwoński) līvõ kēļ, także rāndakēļ ("język z wybrzeża") – język ugrofiński, podrupy fińskiej z rodziny uralskiej, blisko spokrewniony z estońskim.

Liwski jest językiem wymarłym. Ostatnia osoba, dla której był językiem ojczystym - Grizelda Kristiņa - zmarła 2 czerwca 2013 w Kanadzie w wieku 103 lat[1]. Obecnie liwski używany jest jeszcze przez kilkadziesiąt osób należących do narodu Liwów, zamieszkujących kilka wsi w północno-zachodnim skrawku Łotwy, jednak jest on dla nich językiem wyuczonym.

Język liwski w XII wieku używany był na ok. 70% terytorium obecnej Łotwy, a do końca średniowiecza obszar ten zmalał do 10% (w części północnej tego kraju) i stale zmniejszał swój zasięg na skutek wypierania go przez język łotewski. Liwski znalazł się na granicy wymarcia już w poł. XIX w., jednak starania o jego zachowanie podjęte przez badaczy (głównie fińskich) pozwoliły mu przetrwać do wieku XX. Pewne odrodzenie języka liwskiego nastąpiło w okresie międzywojennym, gdy rząd niepodległej Łotwy czynił starania o zachowanie kultury i języka Liwów. Po II wojnie światowej język liwski nie cieszył się żadnymi względami władz i, z racji posiadania niewielu użytkowników, coraz bardziej zmniejszał swój zasięg. Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę, władze tego kraju podjęły starania o odrodzenie tego języka. Nauczany jest on w szkołach, a także wykładany na uniwersytecie w Rydze. Prawdopodobnie jednak starania o zachowanie tego języka są spóźnione, ponieważ nawet jedyne czasopismo Liwów wydawane jest w języku łotewskim. Do zapisu języka liwskiego stosowany jest zmodyfikowany alfabet łaciński.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Język_liwski


Języki lapońskie (jęz. saamskie, saami)[1] – grupa języków ugrofińskich (rodzina uralska), różniących się jednak dość znacznie od pozostałych języków ugrofińskich i nie zaliczanych do żadnego z trzech głównych zespołów językowych tj. bałtyckofińskiego, permskiego ani wołżańskiego[1]. Posługuje się nimi ok. 35 tys. Lapończyków, zamieszkujących Laponię na dalekiej północy Skandynawii. Pozostałe około 100 tys. Lapończyków mówi językami urzędowymi krajów, w których mieszkają. Wszystkie języki lapońskie (oprócz języka północnolapońskiego) są zagrożone wymarciem.

W Norwegii, Szwecji i Finlandii języki lapońskie mają status regionalnych języków urzędowych.

Języki te są podobne do fińskiego, ale przypuszcza się, że pierwotnie Lapończycy mogli mieć swój własny język. Dopiero długie sąsiedztwo ludów ugrofińskich, które górowały nad nimi poziomem kultury materialnej i społecznej, wywarło wpływ na języki tego ludu. Piśmiennictwo w tych językach istnieje od XVII w. Języki lapońskie zachodnie w Norwegii, Szwecji i części Finlandii zapisywane są alfabetem łacińskim, a lapońskie wschodnie w Rosji i częściowo w Finlandii – grażdanką.
Języki lapońskie:
lapońskie zachodnie (używane na terenach Norwegii i Szwecji)[1]
grupa południowa
język południowolapoński – około 600 osób (1995)[2]
język ume – niemal wymarły, około 10 osób (2010)[3]
grupa północna
język pite – niemal wymarły, około 20 osób (2010)[2][3]
język lule – 2000 osób (1995)[2]
język północnolapoński – 20700 osób (1995)[2]
lapońskie wschodnie (używane na terenach Finlandii i Rosji)[1]
język skolt – 420 osób (2001)[2]
język inari – 300 osób (2001)[2]
język kildin – 500 osób (2007)[2]
język ter – niemal wymarły, 2 osoby (2010)[3]
język akkala – wymarły w 2003 roku[2]
język kemi – wymarły

Klasyfikacja podana za Saami Linguistics, która jednak nie obejmuje wymarłego języka kemi.
Język fiński (fiń. suomen kieli, suomi [ˈsuɔmi]) – język należący do podgrupy języków bałtyckofińskich, zaliczanej do podrodziny języków ugrofińskich z rodziny uralskiej. Najbliżej jest spokrewniony m.in. z językiem estońskim oraz językami ludów północno-zachodniej Rosji, dalsze pokrewieństwo łączy go z językiem węgierskim[2].

Fiński jest obok szwedzkiego jednym z dwóch języków urzędowych w Finlandii oraz jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej. W Finlandii za język ojczysty uważa go ok. 4,7 mln ludzi[3] (92% populacji). W Szwecji, gdzie posługuje się nim ok. 300 000 mieszkańców pochodzenia fińskiego[4], jest oficjalnie uznawany jako język mniejszości, jest też oficjalnie językiem mniejszości w Republice Karelii w Rosji. Niewielkie fińskojęzyczne mniejszości znajdują się również w północnonorweskiej prowincji Finnmark oraz w Estonii.

Jako członek rodziny ugrofińskiej, różni się znacznie od rodziny indoeuropejskiej, w skład której wchodzi większość języków używanych w Europie. Wielowiekowe kontakty sprawiły jednak, że pod względem składni i słownictwa fiński ma pewne cechy wspólne z językami indoeuropejskimi, przede wszystkim szwedzkim. Odróżnia go przede wszystkim aglutynacyjność, piętnaście przypadków[notatka 1], złożona gramatyka, zwłaszcza harmonia samogłosek, wymiany spółgłoskowe, brak rodzaju gramatycznego i czasu przyszłego.

Jest językiem żywym, używanym w mowie i piśmie, rozwijającym się, mającym bogatą i cenioną na świecie literaturę. Po fińsku nadaje ponad dziesięć stacji telewizyjnych o zasięgu krajowym i regionalnym, ponad pięćdziesiąt rozgłośni radiowych, ponadto w języku tym wychodzi ponad 120 gazet krajowych, regionalnych i lokalnych
źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Język_fiński
Język estoński (est. eesti keel i, wym. [ˈeːs.ti ˈkeːl]) – język należący do podgrupy języków bałtyckofińskich, w grupie fińskiej zaliczanej do podrodziny ugrofińskiej w rodzinie uralskiej.

Językiem tym posługuje się około 1,1 mln osób – przede wszystkim w Estonii (gdzie jest językiem urzędowym). Najbliżej spokrewniony jest z językiem fińskim oraz uważanym do niedawna za dialekt estońskiego językiem võro.
Estoński należy do grupy języków bałtyckofińskich jako gałąź języków uralskich. Estoński jest blisko spokrewniony z językiem fińskim, używanym po drugiej stronie Zatoki Fińskiej i jest jednym z niewielu języków europejskich nienależących do pnia języków indoeuropejskich, pomimo tego,że duży procent słownictwa pochodzi z języka niemieckiego, szwedzkiego, łotewskiego i rosyjskiego, które są językami indoeuropejskimi.

Język estoński ma bardzo silne wpływy germańskie (głównie z niemieckiego i szwedzkiego), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z dolnosaksońskiej odmiany języka niemieckiego[1].

Tak jak fiński i węgierski, język estoński jest językiem aglutynacyjnym, ale w przeciwieństwie do nich utracił harmonię samogłoskową, jednak w starych tekstach można się dopatrzyć jej istnienia.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Język_estoński

Ad.3

Baskijski

http://www.wos.org.pl/wypracowania/baskijskie-cechy-i-symbole-narodowe.html

Ad. 4
Etruski

Etruscan

Language Family: Unknown.

The Etruscans were one of the most dominant and powerful presences in Pre-Roman Italy. However, their language is only known through sporadic words cited by Greek and Latin authors, and over 13,000 inscriptions, most of which unfortunately are simple epitaphs. It is hard to believe that they did not have some type of literature, but none of this has survived.

The origins and affiliations of the Etruscan language have long been a subject of contention. Numerous and occasionally outlandish theories had been advanced, but it was not until Massimo Pallottino that any real progress was made in deciphering the texts. Pallottino adopted a new 'combinatory' approach: rather than try and force a connection between Etruscan and another language, he compared the inscriptions with each other and set them in a cultural context, much as a cryptographer might do when confronted with a coded message.

The process of deciphering Etruscan continues even to this day, and thanks to a patient application of Pallottino's methods and a certain amount of educated guesswork, some of the languages' vocabulary and basic grammar have been revealed. An important advancement came in the 1960's with the discovery of the Pyrgi tablets, written in Etruscan and Phoenician. Phoenician is a known language, so it was possible to compare the two texts, and though the Phoenician turned out not to be a literal translation of the Etruscan, the content was similar enough to prove useful.

With the steady process of discovery, there is increasing confirmation that the language is related to no living language. In particular, Etruscan does not belong to the Indo-European family of languages, and thus cannot be connected to Greek, Latin, Sanskrit, or any other descendant of that branch. Only two languages show a resemblance to Etruscan: Rhaetic, described below, and an even closer language recorded on inscriptions and pottery from the Greek island of Lemnos. But though the connections are interesting, they regrettably do not bring us any closer to placing Etruscan into the scheme of world languages.

At this point, it seems most probable that Etruscan is a native Mediterranean language, perhaps part of the substratum that the Indo-European tribes encountered upon their arrival in Southern Europe.

The phonetic characteristics of the language are quite dissimilar from the languages surrounding it. There were no voiced stops in Etruscan: no /b/, /d/, or /g/; when these occured in foreign words they were usually written P, T and K. Etruscan distinguished between aspirated and unaspirated unvoiced stops: /p/ from /ph/, /c/ from /ch/, /t/ from /th/,like some other languages of the time, including Greek. The vowel system was quite simple, consisting of /a/, /e/, /i/ and /u/ with no distinction between long and short; the sound /o/ did not occur in the language. Medial vowels tended to be dropped in the later phases of the language: e.g. ATLNTA (Atalanta).
Źródło: http://www.evolpub.com/LCA/VTLfacts.html

http://wolnemedia.net/spoleczenstwo/pasje-lingwistow-mapa-jezykowa-europy/

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz